براساس آمار سازمان بین‌المللی کار هر روز حدود ۶۰۰۰ نفر در سراسر دنیا جان خود به‌دلیل حوادث ناشی از کار از دست می‌دهند. اگر این آمار را در سال حساب کنیم، به عددی بیش از دو میلیون مرگ در سال می‌رسیم. همین آمار برای درک اهمیت ایمنی صنعتی کافی است. در مقاله پیش‌رو قرار است ابتدا بگوییم ایمنی صنعتی چیست؟ سپس دو موضوع اصول ایمنی صنعتی و دلیل اهمیت رعایت آن را بررسی خواهیم کرد. با خواندن این مقاله دید کامل و دقیقی از ایمنی صنعتی (HSE) به دست خواهید آورد.
ایمنی صنعتی چیست؟ رشته‌‌ای برای حفظ جان انسان‌ها
ایمنی صنعتی، مجموعه‌ای از شیوه‌های مدیریت ایمنی است که در بخش صنعت باید اجرا شود. در دانشگاه‌ها نیز رشته ایمنی صنعتی یا HSE وجود دارد که شیوه‌های مدیریت ایمنی را به دانشجویان آموزش می‌دهند. هدف از اجرای HSE حفاظت از کارگران صنعتی، ماشین‌آلات، تاسیسات، سازه‌ها و محیط زیست است. ایمنی صنعتی موضوعات زیر پوشش می‌دهد:
• ایمنی عمومی؛ برای همه صنایع یکسان است.
• ایمنی خاص؛ باتوجه‌به شرایط محیط کار تعیین می‌شود. مثلا در کارخانه شیشه‌سازی ایمنی براساس کوره و سایر تجهیزات دستورالعمل منحصربه‌فردی دارد.
• ایمنی مواد؛ شامل ایمنی برای کار کردن با مواد شیمیایی یا معدنی خاص می‌شود.
• ایمنی آتش؛ در محیط‌های کاری که با آتش سروکار دارند، باید رعایت شود.
• ایمنی الکتریکی
• ایمنی ساختمان، سازه و تاسیسات موقت
• ایمنی محیط زیست
هر کدام از موضوعات ایمنی صنعتی دستورالعمل مخصوص دارند و براساس نوع و محیط انجام کار لازم‌الاجرا هستند. به‌عنوان مثال، خرید دستکش کار برای کار با مواد شیمیایی در آزمایشگاه ضروری است؛ زیرا تماس مواد شیمیایی با دست احتمال دارد به پوست آسیب بزند. در مقابل در محیط کاری که آسیب فیزیکی یا شیمیایی به پوست دست وارد نشود، نیازی به خرید دستکش نخواهد بود. به‌همین‌دلیل ایمنی کار باتوجه‌به ماهیت فعالیت در تجهیزات و برخی از بخش‌ها متفاوت است. در این بخش به سوال «ایمنی صنعتی چیست» پاسخ دادیم. در ادامه مهم‌ترین عوامل HSE را بررسی خواهیم کرد.
مهم‌ترین عوامل اصلی در مدیریت ایمنی صنعتی که نباید فراموش شوند
اینکه بدانید مدیریت ایمنی صنعتی چیست، برای اجرای آن کافی نخواهد بود. به‌همین‌دلیل لازم است مهم‌ترین عوامل مدیریت ایمنی کار را بشناسید. علاوه‌بر شناسایی مهم‌ترین عوامل، باید چگونگی اجرای قوانین را نیز به‌خوبی بدانید. بدین‌گونه محیط کار تا حد قابل‌توجهی ایمن می‌شود. در ادامه مهم‌ترین عوامل ایمنی صنعتی را بررسی کرده‌ایم.
برنامه‌ریزی در مدیریت ایمنی صنعتی؛ پیش‌بینی‌کننده خطرات
برنامه‌ریزی یکی از اقدامات استراتژیک مهم برای مدیریت ایمنی کار است. در برنامه‌ریزی HSE کلیه ریسک‌های محیط کار تشخیص داده می‌شود. پس از تشخیص ریسک‌ها، هر یک از آن‌ها را تجزیه و تحلیل می‌کنند و برای ریشه‌کنی یا کنترل خطرات محیط کار تقویمی می‌نویسند. تقویم مدیریت ایمنی صنعتی ساختار منظمی برای اجرای ایمنی در محل کار فراهم می‌سازد. همچنین با برنامه ریزی ایمنی کار، تعهدات کارگر و کارفرما نسبت به امنیت کارگاه مشخص می‌شود.
در برنامه‌ریزی مدیریت ایمنی صنعتی، تجهیزات لازم ایمنی فردی و کارگاهی نیز تعیین خواهد شد. به‌عنوان مثال، محیط کار را آزمایشگاهی تخصصی در نظر بگیرید؛ در محیط‌های آزمایشگاهی افراد با مواد شیمیایی در تماس هستند، به همین‌دلیل در فرایند برنامه‌ریزی مدیریت سیستم ایمنی باید مسمومیت با مواد مسموم‌کننده در نظر گرفته شود و خرید ماسک شیمیایی را نیز به‌عنوان راهکار در تقویم برنامه‌ریزی درج کنند.
تعیین سیاست‌ها، رویه‌ها و فرایندها؛ مشخص‌کننده زیرساخت‌های ایمنی کار
تعیین سیاست‌ها پس از برنامه‌ریزی و به‌منظور اجرای برنامه‌های تعیین شده باید انجام شود. سیاست‌گذاری به‌معنای این است که کارهایی تعریف شده در قسمت برنامه‌ریزی چگونه باید انجام شوند و چه نکاتی را در انجام کارها باید رعایت کنند. کلیه سیاست‌ها، چگونه روند اجرای کارها باید به صورت دستورالعمل اجرایی مکتوب شود. به‌عنوان مثال، فرض کنید در بخش برنامه‌ریزی خرید گوشی ایمنی برای جلوگیری از آسیب گوش‌ها ثبت شده است. در بخش سیاست‌گذاری و فرایندها باید قیمت گوشی ایمنی برآورد شود، تعداد مورد‌نیاز را حساب کنند و فرد مسئول خرید نیز مشخص شود که براساس استانداردهای مورد نیاز گوشی محافظ را تهیه کند.
آموزش؛ عاملی مهم در مدیریت ایمنی صنعتی
براساس ماهیت کارگاه هر فردی که وارد محیط کار می‌شود، باید آموزش‌های لازم ایمنی کار را ببیند. افراد باید بدانند قوانین شرکت، کارگاه و قوانین کار با دستگاه چیست و چگونه باید به آن پایبند باشند. همچنین لازم است در این زمان همه جریمه‌هایی که در صورت اهمال‌کاری در نظر گرفته شده است نیز به آن‌ها گفته شود. برنامه‌ریزی ایمنی کار بدون آموزش شبیه به کوبیدن آب در هاون است.
نظارت؛ تضمین‌کننده اجرای صحیح اصول ایمنی صنعتی
نظارت بر نحوه اجرای صحیح اصول ایمنی صنعتی بسیار تاثیرگذار است. درواقع برنامه‌ریزی و آموزش بدون نظارت در اجرا پس از مدتی بی‌قانونی را به همراه دارد. چگونگی نظارت و بازه‌های آن بستگی به ریسک و خطرات کارگاه خواهد داشت. هراندازه که کارگاه محیط پرریسک‌تری داشته باشد، باید نظارت دقیق‌تری در بازه‌های کوتاه‌تری انجام شود. همچنین اگر در طول کار تغییراتی در اجرای اصول ایمنی کار اتفاق افتاد، باید به‌صورت کامل اطلاع‌رسانی شود.
گزارش؛ عاملی مهم برای اطمینان از پایبند بودن به اصول ایمنی صنعتی
از چگونگی انجام شدن اصول ایمنی صنعتی باید گزارش تهیه شود. به‌عنوان مثال، مسئول خرید کارگاه باید پیش از خرید کمربند ایمنی، درباره قیمت کمربند ایمنی و ویژگی‌های آن به مدیریت گزارش کاملی ارائه دهد. در این گزارش باید کاملا مشخص شده باشد که علت خرید کمربند ایمنی چیست. همچنین ویژگی‌های کمربند ایمنی مطلوب نیز باید مشخص شود. گزارش‌دهی در هر مرحله‌ای از رعایت اصول ایمنی صنعتی اهمیت دارد و تصمیم‌های نهایی باید براساس خروجی‌های گزارشات گرفته شود.
رعایت اصول ایمنی صنعتی چه مزیت‌هایی دارد؟
اگر ایمنی کار انجام نشود، ریسک آسیب دیدن کارگران، کارگاه، تجهیزات و محیط زیست افزایش پیدا می‌کند. رعایت اصول HSE مزایای بسیاری برای کارفرمایان و کارگران دارد که در ادامه مزیت‌ها را فهرست کرده‌ایم:
• بهبود سلامت و ایمنی: مهم‌ترین مزیت ایمنی صنعتی، کاهش خطرات کار است. علاوه‌بر این، ایمنی کار از آسیب دیدن دستگاه‌ها و تجهیزات نیز جلوگیری می‌کند.
• کاهش هزینه‌ها: شاید در ابتدا پایبند بودن به اصول ایمنی صنعتی سخت به‌نظر برسد، اما در درازمدت باعث صرفه‌جویی در هزینه‌هایی چون هزینه درمانی، تعمیر تجهیزات و هزینه دادگاه می‌شود.
• بهبود روابط کارفرمایی و کارگری: اگر کارگران در زمان انجام کار احساس امنیت داشته باشند، برای انجام درست وظایف مصمم‌تر می‌شوند.
• افزایش بهره‌وری: بهره‌وری کارگران ارتباط مستقیمی با آرامش محیط و اعتماد به تجهیزات دارد. به‌عنوان‌مثال، اگر کارگری ببینید که همکارش در زمان کار کردن با دستگاه مشخصی دچار مشکل جسمی شده است، در زمان کار احتیاط بیشتری می‌کند و احتیاط او باعث می‌شود که زمان انجام کار بیشتر شود و بهره‌وری کاهش پیدا کند.
کارفرمایان اگر بدانند رعایت اصول ایمنی صنعتی چیست و چگونه آن را انجام دهند، از مزیت‌های بی‌شمار ایمنی کار بهره‌مند خواهند شد. در واقع مزایای HSE به نسبت هزینه‌ای که باید برای انجام پروسه‌های ایجاد ایمنی و خرید تجهیزات انجام شود، بیشتر است. به‌عنوان مثال یک کارفرما با اینکه می‌داند تاییدیه آتش نشانی چیست ، به‌دلیل هزینه‌ای که برای کارگاه دارد، اقدامات لازم برای دریافت تاییدیه را انجام نمی‌دهد. تصور کنید به دلیل رعایت نکردن اصول تاییده آتش نشانی اهمال‌کاری جزئی یکی از کارگران سبب بروز آتش‌سوزی می‌شود. در چنین شرایطی نه‌تنها کارفرما از مزایای رعایت اصول ایمنی مرتبط با تاییدیه آتش‌نشانی برخوردار نمی‌شود، بلکه هزینه مالی بسیار سنگینی را برای انجام تعمیرات کارگاه باید بپردازد. علاوه‌براین، اگر خسارت جانی وارد شده باشد، دیه کارگر نیز به‌دلیل نداشتن تاییده آتش‌نشانی با کارفرما خواهد بود.
رعایت اصول ایمنی صنعتی با تجهیزات باکیفیت و مقرون‌به‌صرفه ماه ایمن
در این مطلب ابتدا پاسخ سوال «ایمنی صنعتی چیست» را دادیم؛ در ادامه عوامل مهم در اصول ایمنی کار را بررسی کردیم و در نهایت مزیت‌های HSE را برای کارگران و کارفرمایان شرح دادیم. به‌هرحال آمار مرگ در زمان کار نشان می‌دهد به رعایت اصول ایمنی بیش‌ازپیش نیاز است و باید اطلاعات بیشتری در زمینه ایمنی کار کسب شود.
همچنین برای رعایت اصولی ایمنی صنعتی نیاز به تجهیزات باکیفیت خواهید داشت. ماه ایمن برای رعایت اصول ایمنی صنعتی تجهیزات باکیفیت و مقرون‌به‌صرفه‌ای را فراهم کرده است. برای خرید کافی است که براساس نیاز کارگاه خود محصولات ماه ایمن را بررسی کنید. همچنین اگر برای خرید تجهیزات ایمنی کار نیاز به راهنمایی دارید، حتما با پشتیبانان ما در تماس باشید تا راهنمایی‌های لازم را دریافت کنید.
نظرات و دیدگاهها